Cultuurschok is voor mietjes.

Toen ik naar Praag verhuisde, besloot ik dat ik geen last van cultuurschok zou hebben. Cultuurschok is voor mietjes, en voor mensen die van continent verwisselen. Wat kan er schokkend zijn aan een andere cultuur? Overal ter wereld wordt gewerkt, geslapen, gekookt, gegeten, gebaald, gelachen, getreurd, geklaagd, geroddeld, gedraald, gereisd: kortom geleefd. Alleen gaan er in het ene land meer pepers door de soep en gebeurt plassen zonder wc-pot, en ergens anders schudden mensen hun hoofd als ze ja zeggen en vieren ze zeven dagen feest als ze trouwen. Het is er gewoon een tikkeltje anders.

Ik was temeer vastbesloten om geen cultuurschok te hebben omdat Tsjechië maar 800 kilometer verderop ligt – Duitsland door, en je bent er al – en we ons in zo´n beetje dezelfde temperamentszone bevinden. Auto´s rijden hier keurig rechts, het Romeinse alfabet wordt gebruikt, kennismaken doe je met een stevige handdruk en niet met een onhandige knuffel, en met dank aan Knorr eten we ook in Holland goulash.

En het bleek waar: tot nu toe is er weinig schokkends aan Tsjechië. Ik ben niet afgezet of beroofd, heb geen voedselvergiftiging opgelopen, heb geen genante taalvergissingen gemaakt, en naar mijn beste weten heb ik geen Tsjechen onbedaarlijk beledigd met Nederlandse vrijpostigheid. Alleen gaat alles hier net een tikkeltje anders. En al die tikkeltjes bij elkaar zorgen ervoor dat ik aan symptomen van cultuurschok lijdt. Terwijl het eigenlijk voor mietjes is..

Een verstandig boek op m´n nachtkastje omschrijft cultuurschok als ´cultural adjustment stress´ (klinkt stukken beter). Volgens het boek zorgt het leven in een nieuwe cultuur ervoor dat je last kunt hebben van gebrek aan energie, concentratieverlies, gevoel van klunzigheid en verminderde productiviteit, verwarring over identiteit, en frustratie vanwege allerlei praktische zaken die veel meer tijd opslokken dan thuis. Het gaat dus geeneens zozeer over de andersheid van de nieuwe cultuur, maar je eigen reactie erop.

Na zes weken in Tsjechië kan ik het beamen. Het is leuk om in een andere cultuur te leven, maar het vermoeit ook. Elke handeling kost meer energie dan thuis: van de juiste ingrediënten vinden voor brownies tot een praatje maken met de dove onderbuurman die niet doorheeft dat ik Engels praat en geen Tsjechisch. Een pakketje laten frankeren op het postkantoor is een project op zich, en ik mag vooral hopen dat er in huis niks kapot gaat, en er één of andere klusser gecharterd moet worden. Ik voel me een afgestripte versie van m´n Nederlandse zelf. Ik beschik over zoveel minder taal dan thuis, en kan niet terugvallen op taalgrappen of adremheid. Ik voel me vaak behoorlijk saai, en maak me zorgen over hoe ik op anderen overkom. Het is een stuk moeilijker om mensen in te schatten, omdat ik de sociale en culturele codes nog niet kan ontcijferen, en de betekenis van gezichtsuitdrukking, intonatie en gebaar onvoldoende ken.

Hier in Praag moet ik eigenlijk van voor af aan beginnen. Ik moet me zien te redden zonder de ´comfort zone´ van perfecte taalbeheersing, van famllie en goede vrienden in de buurt, en de opgebouwde ´street wisdom´ die me door het dagelijkse leven navigeert. Dat is soms frustrerend. Maar ik heb iets moois ontdekt: als ik klein ben en afhankelijk, is God extra sterk en dichtbij. En als ik me saai voel en klunzig ben en 40% minder productief ben dan thuis, dan houdt Hij niet minder van me. Laat nog maar even blijven, die cultuurschok..